Geld voor ontwikkelingssamenwerking van het ministerie van Buitenlandse Zaken vloeit naar meerdere belastingparadijzen, met medeweten van de staat. Een fondsmanager op het omstreden eiland Guernsey plukt daar de vruchten van. Dat blijkt uit onderzoek van RTL Z. "Onaanvaardbaar en zeer opmerkelijk", vindt de SP, die opheldering eist van de minister.

Het gaat allemaal om de Private Investment Development Group (PIDG), dochteronderneming Emerging Africa Infrastructure Fund (EAIF) en een fondsbeheerder op Guernsey, een Kanaaleiland dat meespeelt in de Champions League van de belastingontwijking.

De PIDG is in 2002 opgericht door de Nederlandse overheid samen met de Britten, Zwitsers en Zweden. Het doel is om privaat geld aan te trekken voor infrastructuurprojecten in arme landen, voornamelijk in Afrika.

Uit overzichten van geldstromen blijkt dat het ministerie van Buitenlandse Zaken de afgelopen jaren forse geldsommen overmaakte naar PIDG, via een vermogensbeheerder. In 2021 ging het om een lening van 11,8 miljoen euro en een bijdrage van 5,4 miljoen euro.

Door de jaren heen heeft Nederland in totaal voor 178 miljoen dollar bijgedragen aan PIDG, laat het ministerie weten. Ongeveer 30 miljoen daarvan is omgezet in aandelen in de dochtermaatschappij EAIF. En daar is iets bijzonders mee aan de hand.

EIAF is, net als PIDG, gevestigd in Mauritius. Tot vorig jaar stond Mauritius op de Europese 'grijze lijst'. Daarop staan landen waar het risico op witwassen en terrorismefinanciering onaanvaardbaar hoog is. Begin 2022 mocht de eilandstaat pas van deze lijst af, na harde afspraken dat het zijn leven zou gaan beteren.

Inmiddels is de belastingwetgeving aangepast op het eiland, maar tot halverwege 2021 betaalde EIAF er een schamele 3 procent belasting. En dat is niet zonder gevolgen, want daardoor betaalde het fonds in 2021 slechts 419.000 dollar aan belasting, op een winst van 14,4 miljoen dollar.

Een jaar eerder bedroeg de winst 23,8 miljoen dollar, waarover nog geen 6 ton belasting werd betaald. Omdat de winsten worden behaald met investeringen in andere Afrikaanse landen, lopen de schatkisten daar geld mis.

Tax Justice Network, een internationale organisatie die zich inzet voor eerlijke belastingregels wereldwijd, becijfert dat Mauritius jaarlijks ruim 2 miljard euro schade aan andere landen toebrengt, door belastingmisbruik te faciliteren met zijn lage tarief.

Maar volgens Buitenlandse Zaken is - mede door Nederland - voor Mauritius gekozen in 2002, met het oog op 'de geografische ligging van het land (dicht bij de doelgroep van ontvangende landen in Afrika) en met de goede wet- en regelgeving'.

PIDG komt desgevraagd met exact dezelfde formulering op de proppen.

Die regels bieden de nodige juridische zekerheid voor investeerders en de fondsmanager, aldus het ministerie. "Mauritius kan daarmee rechtszekerheid bieden, in het algemeen beter dan het ontwikkelingsland waarin wordt geïnvesteerd", laten Buitenlandse Zaken en PIDG in wederom precies dezelfde bewoordingen weten.

"Het feit dat een land als hoogrisicoland voor witwassen te boek staat, is voor het ministerie geen reden om er niet actief te zijn. Ontwikkelingslanden worden vaak gekenmerkt door hogere risico’s", aldus Buitenlandse Zaken.

Maar de twijfelachtige constructies stoppen niet op Mauritius. De gelden van EIAF worden namelijk beheerd door weer een andere fondsmanager: Ninety One Guernsey Limited. Een kantoor dat gevestigd is, de naam zegt het al, op het Kanaaleiland Guernsey: een notoir belastingparadijs waar voor de meeste bedrijven geen winstbelasting wordt geheven.

Wat Ninety One daar zoal voor zijn klanten doet, daarover is het bedrijf bepaald niet geheimzinnig. "Global Strategy Fund & Guernsey Schemes", valt te lezen op de website. Belastingconstructies optuigen via Guernsey dus.

Guernsey staat zelfs op de zwarte lijst van Nederland van landen met een te laag belastingtarief. Dat betekent onder meer dat Nederlandse bedrijven die royalty's overmaken naar Guernsey in Nederland worden belast, om zo te voorkomen dat er nergens belasting wordt betaald. Ook maakt de Belastingdienst geen afspraken - zogeheten rulings - met bedrijven die daar gevestigd zijn.

Zakendoen met een bedrijf in Guernsey wordt dus zo onaantrekkelijk mogelijk gemaakt door de Nederlandse overheid. Des te opmerkelijker dat een organisatie die mede is opgericht door Nederland en waar de Nederlandse staat nog altijd een flinke vinger in de pap heeft, actief een constructie via het belastingparadijs heeft opgetuigd.

En het gaat het niet om kleine bedragen die via die constructie naar Guernsey vloeien. Ninety One wordt namelijk vorstelijk beloond voor zijn diensten voor EIAF. In 2021 kreeg het een management fee overgemaakt van 13,2 miljoen dollar plus nog een prestatiebonus van ruim 4,2 miljoen. Samen goed voor 17,47 miljoen dollar. Geld dat regelrecht naar een belastingparadijs vloeit.

In 2020 ging het om 14,7 miljoen euro. In 2019 om 12,3 miljoen en in 2018 om 10,7 miljoen dollar.

Het ministerie laat weten dat navraag leert dat het grootste deel van het geld uiteindelijk in het VK terecht komt, waar de investeringsteams van Ninety One daadwerkelijk zijn gevestigd en waar het geld ook belast wordt.

Ninety One bevestigt dat, maar geeft ook aan dat het geld wel degelijk dóór Guernsey gesluisd wordt voor het in het VK aankomt. 'Een klein deel' blijft achter in het belastingparadijs, laat een woordvoerder weten.

Toch weerspreekt het bedrijf dat er gekozen is voor Guernsey vanwege het sympathieke fiscale regime. De keuze zou zijn gemaakt omdat Guernsey 'goed-ontwikkelde regelgeving' heeft voor vermogensbeheerders.

Hoeveel geld er achter blijft in Guernsey vertelt het bedrijf niet. In eerste instantie laat Ninety One weten dat ook daarover gewoon belasting wordt betaald, maar later moet de vermogensbeheerder toegeven dat het belastingtarief voor hen 0 procent is. Niks dus.

Toch druist de constructie volgens Buitenlandse Zaken niet in tegen het kabinetsbeleid ten aanzien van de strijd tegen belastingontwijking. "De trust neemt niet deel aan structuren die zijn opgezet met als doel ontwikkelingslanden belastingen mis te laten lopen. Uit de informatie die wij hebben ontvangen van PIDG blijkt dat dit ook niet het geval is voor de geldstromen die via Guernsey lopen", laat een woordvoerder weten.

Maar Tweede Kamerlid Jasper van Dijk van de SP noemt het 'zeer opmerkelijk' en 'onaanvaardbaar dat ontwikkelingsgeld naar een belastingparadijs wordt gesluisd'. Samen met zijn collega Mahir Alkaya zal hij de minister om opheldering vragen.

"Hier moet opheldering over komen en als het niet kan, moet het ook onmiddellijk in orde worden gemaakt, want ons ontwikkelingsgeld moet goed worden besteed en niet in een belastingparadijs verdwijnen", vervolgt Van Dijk.