Om meer grond en EU-subsidies te krijgen, kappen boeren vaker bomen en houtsingels. Het landschap verschraalt.

Boeren nemen niet alleen wegbermen en groenstroken in gebruik om aan meer grond te komen, zij kappen daarvoor ook bomen en houtsingels. Dat stelt natuurbeheerder René Oosterhuis van Het Groninger Landschap. “Het is een schrijnend maar algemeen beeld.”

De bevinding van natuurbeheerder Oosterhuis in Groningen sluiten aan bij de situatie in de Gelderse Achterhoek. Daar treedt de gemeente Berkelland op tegen boeren die aan ‘landjepik’ doen. In tientallen gevallen, meldde Trouw vrijdag, hebben boeren gemeentegrond, zoals wegbermen en groenstroken, in gebruik genomen. Zo creëren zij meer afzetruimte voor hun mest en ontvangen zij een hogere subsidie van de EU.

Het ten onrechte opgeven van andermans grond voor de mestboekhouding is fraude. Bovendien schaadt het ‘aanboeren’ van ruige bermen de biodiversiteit: de leefomgeving van vogels, vlinders en insecten verdwijnt.

De gemeente Berkelland kiest ervoor met de boeren ‘een goed gesprek’ te voeren en geen aangifte te doen van mogelijke fraude. De burgemeester vindt dat de beleidsmakers in Den Haag en Brussel meer te verwijten is dan de boeren. De EU hanteert namelijk nauw omschreven definities van ‘landbouwgrond’, waar boeren zich aan moeten houden bij hun subsidieaanvraag. Zo mag de ruimte rond een boom of langs een houtsingel niet of slechts gedeeltelijk worden meegeteld.

Omdat de aanwezigheid van zulke landschapselementen directe gevolgen heeft voor de hoogte van de te ontvangen subsidie, nodigt het boeren uit om een boom of houtsingel dan maar op te ruimen. “Ik ben bang dat dit op heel veel plekken in Nederland het geval is”, stelt burgemeester Van Oostrum van Berkelland. Stichting Het Groninger Landschap bevestigt die indruk voor haar werkgebied.

Ook in Drenthe wordt een achteruitgang van kleine landschapselementen waargenomen, vooral tussen landbouwpercelen. De provinciale Natuur en Milieufederatie heeft daarvoor vorig jaar een meldpunt ingesteld. De federatie zoekt de oorzaak in schaalvergroting van de landbouw. En doordat koeien minder buiten lopen dan vroeger, hebben houtsingels hun functie als veekering verloren. Landschapsbeheer Drenthe schat op basis van steekproeven dat er in tien jaar tijd meer dan 120 kilometer aan boomrijen en singels is verdwenen.

De PvdA in de Tweede Kamer stelde begin dit jaar vragen aan staatssecretaris Van Dam van economische zaken. Of hij het beeld herkende dat het voor de natuur nadelig uitpakt dat boeren bomen, houtsingels en hagen niet mogen meetellen als landbouwgrond? “Nee”, antwoordde de staatssecretaris, “ik herken mij niet in het geschetste beeld dat de gecombineerde opgave een negatieve prikkel in zich zou hebben voor landschapselementen op landbouwgrond.”

Een extra hectare landbouwgrond levert volgens de gemeente Berkelland boeren een voordeel op van zo’n 1500 euro. Dat is een optelsom van ontvangen subsidie (ongeveer 250 euro per hectare) en besparing op de afvoer van mest.

Minister Carola Schouten van landbouw laat het ‘landjepik’ door boeren onderzoeken, laat zij weten in reactie op de berichtgeving in deze krant. “Ik heb het ministerie gevraagd te kijken wat er aan de hand is.”