Mensen met psychosegevoeligheid lopen mogelijk risico als ze ChatGPT gebruiken. Psychologen en deskundigen kennen enkele gevallen van mensen die psychisch ontregeld raakten na gebruik van AI-chatbots. De experts pleiten voor snel wetenschappelijk onderzoek naar het mogelijke verband tussen intensief gebruik van de populaire chatbots en psychosevorming.

Dat onderzoek ontbreekt nu nog, net als cijfers over het fenomeen, zegt klinisch psycholoog Tonnie Staring. In de Verenigde Staten zijn gevallen bekend van mensen die psychisch ontregelden na intensief gebruik van chatbots. Nieuwsuur sprak twee mensen die het zelf meemaakten. Staring is op de hoogte van een handvol Nederlandse gevallen.

Zo behandelde hij zelf iemand die het gevoel had er alleen voor te staan. "In de avonduren is diegene met ChatGPT gaan praten", zegt Staring. "Na drie dagen kwam de patiënt daar psychotisch uit, met de overtuiging dat mensen vanaf de geboorte vastzitten in een soort van designed systeem dat op een crypto-achtige manier versleuteld is."

In de antwoorden die het gaf, bevestigde ChatGPT die ideeën, zegt Staring. "De chatbot zei dingen als: jij bent inderdaad ontwaakt, als een van de enigen. Jij moet mensen inzicht gaan brengen." De patiënt werd voor het eerst psychotisch en werd opgenomen in een ggz-instelling.

Ongeveer een op de honderd mensen krijgt te maken met een psychose. Het speelt vooral onder jongvolwassenen (tussen de 14 en 30 jaar), van wie er in Nederland zo'n 3000 per jaar voor het eerst psychotische klachten ontwikkelen.

De neiging van chatbots als ChatGPT om mee te praten met de gebruiker lijkt een van de boosdoeners, zegt de Deense psychiatrie-onderzoeker Søren Østergaard van het Universitair Ziekenhuis Aarhus. Hij is een van de eersten die zich zorgen begon te maken over het fenomeen, waarover hij in 2023 voor het eerst publiceerde. Daarop ontving hij reacties van over de hele wereld.

"De verhalen verschillen van elkaar, maar de rode draad is dat argwaan of een waanbeeld werd versterkt door interactie met een chatbot", zegt Østergaard. In een nieuw artikel, dat gisteren verscheen, pleit hij voor snel meer onderzoek. "Ik vrees dat we nu pas het topje van de ijsberg zien, en we dit over een of twee jaar beschouwen als een serieus probleem, gezien de hoeveelheid gebruikers." Wereldwijd gebruiken ruim 700 miljoen mensen wekelijks ChatGPT.