Een wijntje op zijn tijd is natuurlijk hartstikke lekker, maar het grote probleem met alcohol is: het is al snel te veel. Daar helpt geen paracetamolletje of gebakken ei tegen. Wat waarschijnlijk wel werkt, is een nieuwe eiwitgel die alcohol direct omzet in het onschadelijke azijnzuur.

Die katers krijg je niet voor niks: alcohol is gewoon erg ongezond. Zeker de laatste jaren is bekend geworden dat het bijvoorbeeld de kans op allerlei soorten kanker vergroot, van lever- tot borst- en darmkanker. Jaarlijks overlijden zo’n 3 miljoen mensen aan de gevolgen van overmatig alcoholgebruik, stelt de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO).

Het zou dus geweldig zijn als er daadwerkelijk een middeltje is dat de schadelijke effecten van alcohol tegengaat. Onderzoekers van de ETH Zürich lijken dat nu te hebben gevonden. De door hen ontwikkelde proteïnegel breekt alcohol af in het maagdarmkanaal en zet het direct om in azijnzuur, nog voor het in de bloedbaan terechtkomt en effect kan hebben op lichaam en geest. Althans zo werkt het nu bij muizen, schrijven de Zwitserse wetenschappers in Nature.

De crux zit hem in de plek waar de alcohol wordt afgebroken. Normaal gesproken gebeurt dat in de lever, die alcohol eerst omzet in het schadelijke acetaldehyde en er daarna pas azijnzuur van maakt. Acetaldehyde is een giftige stof die verantwoordelijk is voor veel van de schade die alcohol veroorzaakt. De nieuwe gel daarentegen breekt alcohol al af in het spijsverteringskanaal, waardoor die stof helemaal niet wordt aangemaakt.

Het idee is dat je een pilletje slikt met de gel voor of tijdens het drinken van alcohol. Daarmee voorkom je dat het alcoholgehalte in je bloed stijgt. Het mooie is dus dat alcohol dan een stuk minder ongezond is en je misschien zelfs nog gewoon in de auto kunt stappen na een avondje doorzakken. Nadeel is dat de prettige effecten van een paar drankjes ook verdwijnen en de gel niet meer werkt als de alcohol eenmaal in het bloed zit.

“Het is gezonder om helemaal geen alcohol te drinken”, benadrukt professor Raffaele Mezzenga. “De gel kan echter heel interessant zijn voor mensen die de drank niet volledig willen opgeven, maar hun lichaam ook niet willen beschadigen en die geen behoefte hebben aan de psychische effecten van alcohol.”

Waar die gel nu precies uit bestaat? Ten eerste uit gewone wei. Die kookten de onderzoekers enkele uren om lange, dunne fibrillen tot stand te brengen. Daar voegden ze zout en water aan toe om te zorgen dat de fibrillen een gel vormen. Het voordeel van een gel is dat die heel langzaam wordt verteerd.

Maar om de alcohol af te breken, is meer nodig. De onderzoekers gebruikten ijzeratomen als de belangrijkste katalysator. “We dompelden de fibrillen als het ware in een ijzerbad, zodat ze kunnen reageren met de alcohol en die kunnen omzetten in azijnzuur”, zegt hoofdonderzoeker Jiaqi Su.

Daarnaast is er nog een klein beetje waterstofperoxide nodig om de reactie in de darm te activeren. Die ontstaat door een reactie tussen glucose en goudnanodeeltjes. Goud is gekozen als katalysator voor waterstofperoxide, omdat dit edelmetaal niet wordt verteerd en daardoor langer effectief blijft in het spijsverteringskanaal. De onderzoekers stopten al deze stoffen – ijzer, glucose en goud – in de gel, die zo uiteindelijk alcohol kon omzetten in azijnzuur.

Ze testten de nieuwe gel op muizen die één keer of tien dagen lang regelmatig alcohol kregen. Al na een half uur na de eenmalige dosis alcohol verminderde de gel het alcoholgehalte bij de muizen met 40 procent. Vijf uur na hun verplichte borrel was de hoeveelheid alcohol in het bloed met maar liefst 56 procent gedaald. Hun lever hoefde bovendien aanzienlijk minder hard aan het werk, wat resulteerde in betere bloedwaarden.

Bij de muizen die tien dagen lang alcohol kregen, was het effect nog groter. Niet alleen zat er minder alcohol in hun bloed, er was ook minder leverschade, hun bloedwaarden waren beter en ze verloren minder gewicht. Ook andere organen zoals de milt en de darmen waren minder beschadigd.

Het omzetten van alcohol in azijnzuur door ijzer toe te dienen via eiwitfibrillen is geen volledig nieuw plan. Dezelfde onderzoekers ontdekten dit al eerder, maar toen werkte het te langzaam en was het niet effectief genoeg. Daarom besloten ze enkele aanpassingen te doen.

“In plaats van grotere nanodeeltjes te gebruiken, kozen we voor individuele ijzeratomen, die gelijkmatiger over het oppervlak van de fibrillen kunnen worden verdeeld en daardoor effectiever en sneller met de alcohol kunnen reageren”, legt Mezzenga uit.

Er zijn nog verschillende tests op mensen nodig, maar de onderzoekers hebben al aangetoond dat de gel eetbaar is. Ze hebben dan ook al patent aangevraagd op hun uitvinding. Wanneer de gel bij de drogist ligt, is nog onduidelijk. Maar het zou zomaar eens een doorbraak kunnen zijn: eindelijk een middel waardoor je alcohol kunt drinken zonder dat het al te ongezond is.