Internationale media, maar ook de NOS maken melding van het aantal sterfgevallen door extreme hitte dat zou toenemen. Volgens een onderzoek zou blijken dat er in de afgelopen twintig jaar 30 procent groei is in het aantal mensen dat door hitte of mede door warmer weer is gestorven. Volgens factchecker Frank Leeman moet dat cijfer met een ‘korrel zout’ genomen worden.

Leeman wijst erop dat de registratiemethode namelijk nog in de kinderschoenen staat. 'Die methode is pas in de afgelopen twintig jaar ontwikkeld.' Dat terwijl de Europese klimaatdienst Copernicus en de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) melding maken van 55.000 tot 72.000 doden die hitte-gerelateerd zijn in 2022. Maar als er dieper in die cijfers gekeken wordt, zijn er veel mitsen en maren. De organisaties hebben de cijfers namelijk weer gehaald uit een onderzoek van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Maar in dat onderzoek wordt juist benadrukt dat cijfers van nu niet te vergelijken zijn met de cijfers van twintig jaar terug.

‘De codes die worden gebruikt om hitte als oorzaak te geven, die leiden dan weer tot problemen met een vergoeding’
Frank Leeman, factchecker
Leeman zag in het WHO-rapport juist dat in 2003 nog maar zestien Europese landen melding doden van hittedoden. Daarbij is echter niet eens te zeggen of het aantal doden ook echt direct te maken heeft met extreme hitte. 'In 2003 keken ze niet naar de doodsoorzaak, maar naar de algehele oversterfte in de zomermaanden. Daar hebben ze wel een correctie op gemaakt door mensen die statistische gezien al andere ziekte hadden niet mee te tellen.'

Volgens een onderzoek zou blijken dat er in de afgelopen twintig jaar 30 procent groei is in het aantal mensen dat door hitte of mede door warmer weer is gestorven. Volgens factchecker Frank Leeman moet dat cijfer met een ‘korrel zout’ genomen worden.

Inmiddels wordt data heel anders bijgehouden, ziet de factchecker. 'In 2022 doen niet 16 landen, maar 35 landen mee met een viel preciezere dataset en een hele andere methode.' De onderzoekers van de WHO zelf doen echter wel een vergelijking op basis van de cijfers uit 2002, met dezelfde landen en dezelfde methode uit die tijd. Maar dan komt er een heel ander cijfer uit dan de eerder gestelde 30 procent. 'Als ze vasthouden aan de methodiek van 2003, dan komen ze juist 15 procent lager uit, dus geen toename, maar een afname.'

Leeman vindt het daarnaast verbazingwekkend dat het aantal hittedoden zo op de voorgrond staat. 'Tussen 2000 en 2019 zijn er ongeveer 5,1 miljoen temperatuurgerelateerde overlijdens geregistreerd. Daarvan komen 500.000 voort uit hitte en 4,6 miljoen aan kou. Het blijft een beetje verbazend dat hittedoden zo de boventoon voeren.'

Cijfers niet altijd bijgehouden
Leeman vindt de discussie daarnaast heel erg lijken op de discussie rondom overlijdens tijdens de Covid-periode. 'Toen ging het om overleden aan Covid of met Covid. Nu gaat het om de vraag, is het tijdens hitte of door hitte?' Daarbij valt het Leeman ook op dat andere landen überhaupt geen registratie voeren. Zo haalt hij de Verenigde Staten aan, waar staten in sommige gevallen helemaal geen data bijhouden. 'Dat heeft als gevolg dat in de VS er 700 gerelateerde hittedoden zijn geregistreerd, terwijl dat er in Europa bijna 70.000 zijn. Dat is 100 keer meer op een bevolking die grofweg twee keer zo groot is.' Als de VS, maar ook andere landen, de registratie gaat verbeteren, verwacht Leeman een grote toename te zien in het aantal hittedoden de komende jaren.

Ook stuitte Leeman op een ander voorval. 'Het systeem dat wordt gebruikt om data te verzamelen, de ICD, wordt ook gebruikt om vergoedingen te regelen voor mensen die medische diensten leveren en betaald moeten worden door verzekeringsmaatschappijen. De codes die worden gebruikt om hitte als oorzaak te geven, die leiden dan weer tot problemen met de vergoeding, waardoor die codes niet altijd worden gebruikt.' In gesprek met de WHO liet de organisatie aan Leeman weten dat er 'ruimte is om de robuustheid van de data te verbeteren'.

Al met al vindt Leeman daardoor dat het onduidelijk is of er een trend is, omdat de registratiemethode pas in de afgelopen twintig jaar is ontwikkeld. 'Die 30 procent toename waar velen over schreven, ik zou het nog even met een korrel zout nemen.'