Bijna een derde van de jongeren denkt, mede door sociale media, dat de kans om rijk te worden groot is. Dat blijkt uit onderzoek van platform Wijzer in Geldzaken. De jongeren schatten in dat die kans het grootst is als ze een eigen bedrijf hebben, maar ook in beleggen en handel in crypto zien ze gouden bergen.

Voor het onderzoek werden 1005 jongeren van 16 tot en met 19 jaar ondervraagd. Bijna alle jongeren (98 procent) hebben weleens posts of video’s van influencers over geldzaken gezien, op bijvoorbeeld TikTok, Instagram of YouTube. 77 procent kijkt regelmatig naar dit soort posts. En met gevolgen: twee derde van de ondervraagde jongeren heeft weleens een advies van een influencer opgevolgd.

Eva van Reijmersdal is communicatiewetenschapper aan de UvA en doet onderzoek naar influencermarketing: ,,Influencers lijken vaak op de mensen die ze volgen. Het is die nabijheid en betrouwbaarheid die maakt dat ze invloed hebben. Als iemand dichtbij staat, neem je daar makkelijker iets van aan.’’ Het opvolgen van adviezen leidde soms tot het verdienen van geld (39 procent), een besparing (46 procent) of in het slechtste scenario tot verlies. Dat was bij bijna een op de drie ondervraagden het geval (29 procent).

,,Het is vaak lastig te achterhalen of een influencer of finfluencer (een financiele influencer, red.) echt expert is of adviezen en tips alleen maar uit eigen ervaring deelt. Of erger, dat ze volgers voorliegen om zelf rijk te worden’’, zegt Van Reijmersdal.

Om daar geen onduidelijkheid over te laten bestaan, moeten sociale media en influencers zich aan allerlei regels houden. De Autoriteit Financiële Markten (AFM) houdt dat in de gaten en controleert of influencers wel gemachtigd zijn om financieel advies te geven. Voor het geven van beleggingsadvies heb je namelijk een vergunning nodig. Ook zijn influencers het verplicht te melden als het gaat om een samenwerking met een commerciële partner, en ze dus geld of korting krijgen op een bepaald product.

Van Reijmersdal: ,,Niet iedereen is gemotiveerd of geïnteresseerd genoeg om uit te pluizen of iets reclame is of niet.’’ Jongeren zijn daar in zekere zin vatbaarder voor. ,,Als je jonger bent, heb je minder impulscontrole’’, legt ze uit. Overigens betekent dat niet dat volwassenen niet meer te beïnvloeden zijn. ,,Ook als je begrijpt wat reclame is, word je erdoor beïnvloed. Het heeft ook een informatieve functie om te weten hoeveel spaargeld je ergens krijgt en om te weten waar je kunt beleggen.’’

Van Reijmersdal vermoedt dat de ambitie van jongeren een vicieuze cirkel veroorzaakt. ,,We zagen in een eerder onderzoek naar materialisme dat kinderen die al materialistisch zijn, materialistischer worden als ze meer video’s kijken waarin veel producten worden aangeprezen. Het versterkt elkaar.’’

De gedachte rijk te kunnen worden, past bij de overmoed van de jeugd. ,,Hoe ouder je wordt, hoe meer je dat doel bijstelt. Omdat je je realiseert dat het niet haalbaar is en omdat andere dingen belangrijk zijn in het leven.’’ Jongeren denken dat rijk worden vooral haalbaar is met een eigen bedrijf (49 procent), beleggen (37 procent) of met handel in cryptomunten (30 procent).

Jongeren die (een deel van) hun geld zelf verdienen met bijvoorbeeld een bijbaan zeggen zich overigens minder te laten beïnvloeden door influencers, dan jongeren die hun geld krijgen van ouders of via een studiefinanciering. 31 procent van de ondervraagde jongeren twijfelt of de waarheid verteld wordt over producten. Het onderzoek is uitgevoerd in het kader van de Week van het Geld, een week waarin onder andere op scholen aandacht is voor geld en hoe je daar verstandig mee omgaat.

Hoe wapen je jezelf tegen online beïnvloeding?
1. Kijk of een post gesponsord is of niet. ,,Influencers zijn verplicht om het bij een post te melden als ze voordeel hebben van een samenwerking. Niet alleen als ze geld krijgen, maar ook als ze korting hebben gekregen, hoort dat erbij te staan. Soms staat dat verstopt in de hashtags, dus let goed op. Dan weet je beter waarom een influencer iets zegt’’, aldus Van Reijmersdal.

2. Wees kritisch over de expertise van een influencer. ,,Kun je diegene vertrouwen? Is de influencer echt expert op dit gebied, omdat hij of zij bijvoorbeeld werkzaam is op het terrein? Of is het op basis van eigen ervaringen en zou een échte expert dat advies nooit geven?’’

3. Successen scoren, negatieve verhalen zijn vaak onderbelicht. ,,Sociale media zijn vaak een grote mooi-weer-show. Zo van: ik heb een fantastisch leven omdat ik beleg, maar de mensen die zwaar in de schulden zitten, zetten dat niet online. Daardoor vergeet je de risico’s.”