AALTEN - Het is wellicht geen uniek beeld: een groepje gelovigen dat samen bidt en zingt in een kerk. Toch is het in Aalten wel bijzonder. Daar zitten de katholieken namelijk niet meer in hun eigen geloofshuis. Nee, ze kerken tegenwoordig bij de Protestantse Gemeente.

"Vorig jaar is de katholieke kerk aan de goddelijke eredienst onttrokken", vertelt Hans de Graaf. Hij is historicus en houdt zich bezig met het herbestemmen van kerken. "Dat is een emotionele gebeurtenis, maar het kon hier niet anders. Het was onontkoombaar."

Duivel of godsgeschenk?
"Er waren te weinig mensen in de kerk", vult kerkganger Frans Stoltenborg aan. "Meestal zaten we maar met zo'n 25 tot 40 mensen in de dienst. De bezetting was dus minimaal, maar de zorgen waren groot. Vooral het onderhoud en het warmhouden van het gebouw werden een last."
Stoltenberg vertelt verder: "Toen het bestuur van de Paulus Ludger Parochie met de mogelijke koper op de proppen kwam, vroegen we ons af of het de duivel was die binnenkwam of een godsgeschenk." Terugkijkend kan Stoltenborg alleen maar positief zijn: "We hebben zeker geen duivel binnengehaald."

Hoe nu samenkomen?
Als een kerk de deuren sluit, dan staat de geloofsgemeenschap in de kou. "In Aalten hebben ze een nieuwe weg gevonden", vertelt De Graaf. "Daar kunnen ze nu iedere donderdag samenkomen in de kerk van de Protestantse Gemeente Aalten. Daarnaast kunnen de katholieken ook één keer in de maand op zondag samen vieren.

"Of dat anders voelt?", vraagt Stoltenborg. "Misschien missen we de beelden in de kerk, maar het gevoel van eenheid blijft aanwezig." De overgang naar de kerk van de Protestantse Gemeente is volgens Stoltenborg vlekkeloos verlopen. "We hebben van tevoren veel met elkaar gesproken. We hebben geen enkele wanklank gehoord. Iedereen vond het een goed idee.

Na de bijeenkomst in de kerk gaan de katholieken bij de protestanten koffie drinken. De protestanten hebben een verenigingsgebouw en iedere donderdagochtend komt daar een groep gelovigen bij elkaar om koffie te drinken. "We drinken nu samen koffie en die smaakt hier heel lekker", lacht Stoltenborg.
Niet alleen in Aalten is de katholieke kerk verkocht
De Paulus Ludger Parochie in het oostelijke deel van de Achterhoek heeft zestien geloofsgemeenschappen. Tot voor kort had iedere geloofsgemeenschap zijn eigen kerkgebouw. Inmiddels slaan de vergrijzing en krimp hard toe en komen steeds minder mensen naar de kerk. Het gevolg: er zijn al zeven kerkgebouwen verkocht.
"Als die boodschap komt, dan betekent dat voor iedere geloofsgemeenschap dat er heel veel emoties zijn. Dat betekent ook dat je nu van de één op de andere dag het proces kunt starten om het gebouw in de verkoop te zetten." Als de kerk verkocht is, dan is het centrale punt in de geloofsgemeenschap weg. "De grote opgave is dan om de draad op te pakken en niet te blijven hangen aan het stenen erfgoed, maar aan het gelovig erfgoed. Daar kun je dan nieuwe impulsen voor bedenken en uitvoeren", zegt De Graaf.

Volgens De Graaf is het duidelijk: "Het mooiste is het als het kerkgebouw een functie heeft voor het dorp. Maar je kunt niet van elke kerk in een dorp een museum, concertzaal of dorpshuis maken. Dus je kunt wel wensen hebben, maar het moet ook realistisch zijn." Toch lukt het wel op sommige plekken. In Meddo is de kerk een dorpshuis geworden en in Harreveld komt een museum.
Maar het kan niet altijd: "In Vragender is de kerk herschapen in een serie appartementen. De geloofsgemeenschap komt nu samen in het café daartegenover. Je moet dus vasthouden aan het geloof en niet aan gebouw. Zoals ze het in Aalten doen, zou volgens mij in veel meer dorpen kunnen."