In het kort
- Steeds meer mensen kampen met extreme hitte in huis in de zomer.
- Nederlandse huizen zijn met al hun glas niet gebouwd op tropische warmte.
- Bij het verduurzamen van woningen denken gemeenten te weinig na over koeling.
- Er worden steeds meer airco's verkocht, wat het klimaatprobleem vergroot.

Nederlanders kampen in de zomer vaker met oververhitting in huis, doordat woningen slecht toegerust zijn op het veranderende klimaat. Waar Nederland steeds strengere isolatieregels kent om het energiegebruik terug te dringen, is er wat betreft koeling veel te weinig geregeld, waarschuwen experts. De verkoop van airco's stijgt daardoor, maar dat leidt naast een hoge energierekening juist tot een groter milieuprobleem.

Tussen mei en september is het zweten in de woning van Vincent Ronden (35) in Sittard. De Limburger woont nu anderhalf jaar in een duurzaam appartement op stadswarmte uit 2007 met plat dak en grote ramen en deuren aan de oost- en zuidkant. Wat in de winter een voordeel is, blijkt in de zomer een ramp. 'De hitte blijft hier hangen. Toen het laatst zo warm was buiten, was het binnen ’s nachts 28°C. Dat is niet uit te houden en slapen lukt dan nauwelijks’, zegt Ronden.

Hij is niet de enige die kampt met hitte thuis. Volgens onderzoek van eind juni door zes regionale GGD'en kan 51% van 140.000 ondervraagde mensen matig tot slecht verkoeling vinden in de woning. In de stad loopt dit op naar 61%. De hoge percentages hebben adviseur gezonde leefomgeving bij GGD Gelderland-Zuid, Patrick Klaassen verbaasd. 'Ik had al een vermoeden dat een groot deel van de Nederlanders moeite heeft met de hitte, maar dit gaat wel om erg veel mensen', zegt hij.

Volgens Jeroen Kluck, onderzoeker hitte in de stad aan de Hogeschool van Amsterdam, zijn huizen niet gebouwd op de warmere zomers. De typische Nederlandse doorzonwoning heeft aan twee kanten ramen en ook nieuwbouwhuizen hebben vaak grote raampartijen. 'Mensen vinden dat mooi, maar glas is funest als het gaat om koelte. Het neemt hitte op en de ramen openzetten 's nachts helpt dan niet meer. Een goede zonwering overdag is cruciaal, maar Nederlanders denken daar niet aan of nemen het niet om kosten te besparen', zegt hij.

Nieuwbouwhuizen worden sinds enkele jaren goed geïsoleerd vanwege het klimaat. Daarbij werd duidelijk hoe groot het hitteprobleem is. Deze bewoners merkten als eerste hoe heet het werd in huis en trokken aan de bel, zegt Kluck. In 2022 voerde het kabinet daarop nieuwe bouweisen in, waardoor bouwers en projectontwikkelaars nu voor goede isolatie moeten zorgen, maar ook een te warm huis in de zomer voorkomen. In de praktijk komt dat neer op het plaatsen van zonneschermen of een warmtepomp die ook kan koelen, of het verminderen van ramen aan de zuidkant, vertelt Kluck.

'Het is puzzelen, want er zijn nu bouweisen voor warmte, koelte en daglicht. Ik vind het niet gek dat de prijs van een nieuwbouwhuis hard is gestegen', zegt Jan Fokkema, voorzitter van de Vereniging van Nederlandse Projectontwikkeling Maatschappijen, NEPROM. 'Nederlanders willen licht, lucht en ruimte en ik denk niet dat dat snel verandert. In Italië en Spanje zijn grote ramen veel minder onderdeel van de bouwcultuur', zegt hij.

Terwijl er voor nieuwbouw regels zijn ingevoerd, dient een nieuw probleem zich aan, zegt Jan Engels, kwartiermaker koeltebeleid bij het Klimaatverbond Nederland. Hij helpt gemeenten bij de plannen om alle huizen van het aardgas te halen en beter te isoleren, vanwege het klimaat. 'Zij denken na over duurzame warmte, maar niet over koeling. Dat zou wel moeten, want als je alle kieren in een huis dicht en dubbel glas zet dan krijg je hetzelfde probleem als eerder bij nieuwbouwwoningen speelde', zegt Engels.

Tegelijkertijd wordt het zomers steeds warmer. Afgelopen juni was de warmste en zonnigste junimaand ooit gemeten, zegt het KNMI. Het gevolg is dat mensen airconditioning aanschaffen. Inmiddels heeft bijna 20%, ruim 1 miljoen, van de Nederlandse huishoudens airco. De afgelopen drie jaar nam de verkoop een enorme vlucht en gingen bijna 700.000 van de koelsystemen over de toonbank, zegt de branchevereniging van leveranciers van koudetechnieken, de NVKL.

Engels: 'Nederland moet die kant niet op willen, want airco's vreten stroom. Voor het klimaat is het beter om weinig energie te gebruiken. Straks hebben we alle huizen van het aardgas gehaald, maar zonder klimaatwinst'. Zonwering is een oplossing, maar meer groen op een plat dak of bomen in een tuin kan ook veel schelen, aldus de expert. Fokkema van Neprom: 'Wij zien ook dat sommige bewoners na oplevering alsnog airco installeren. Dat is zonde en moeten we proberen te voorkomen'.

Ook Ronden uit Limburg heeft recent airconditioning geïnstalleerd, om het voor zichzelf behaaglijk te houden. Zijn elektriciteitsrekening zal daar waarschijnlijk flink van stijgen, iets wat hij op zijn particuliere verhuurder Wonen Limburg Accent hoopt te verhalen. Wat Ronden betreft moeten verhuurders op dit vlak verplichtingen krijgen, net als dat zij zich aan strenge regels voor isolatie moeten houden.

In de huursector kan hitte tot de gebreken van een huis worden gerekend, waaraan de verhuurder iets moet doen. Dan moet de huurder wel eerst zelf naar de huurcommissie of de rechter stappen om aan te tonen dat de temperatuur in huis meer dan 300 uur per jaar boven de 26,5°C uitkomt, terwijl het buiten minstens 6°C koeler is. Een groep sociale huurders uit Amsterdam dwong op deze manier in 2019 zonwering af bij woningcorporatie Ymere.

De vereniging voor huurders, de Woonbond, wil liever dat wet- en regelgeving wordt aangepast om hitte in woningen te voorkomen en te bestrijden, zegt een woordvoerder. De vereniging voor koopwoningeigenaren, Vereniging Eigen Huis (VEH), wil dat bescherming tegen hitte gemakkelijker wordt voor bewoners binnen een Vereniging van Eigenaren. 'Om ervoor te zorgen dat het aanzicht van een gebouw mooi blijft, moeten huishoudens in een appartementencomplex samen keuzes maken over zonneschermen. Dat geeft steevast problemen', aldus VEH.