In 1919 werd het minuscule landje Moresnet, bij Vaals, opgeheven. Met het overlijden van Alwine Hackens-Paffen is er nu nog maar één oud-Moresnetter over.

Bijna vier jaar lang kwam er bij deze krant om de twee weken een mailtje binnen uit het Duitstalige gedeelte van België. Al die tijd bestond dat mailtje uit één enkele regel: 'tot op heden geen veranderingen'.

Stuurde Gilbert Müller, ambtenaar van de gemeente Kelmis, deze vijf woorden, dan waren de twee stokoude, nog levende inwoners van het in 1919 opgeheven ministaatje Neutraal Moresnet nog in leven.

Heeft Nederland vanzelfsprekend de Duitsers en de Belgen als buren, stilzwijgend vormden de hoogbejaarde Alwine Hackens-Paffen en Catharina Meessen een klein, derde groepje, want het voormalige minilandje Neutraal Moresnet grensde bij Vaals aan Nederland, wat het drielandenpunt vroeger dus een vierlandenpunt maakte.

Nieuwsgebeurtenissen kwamen en gingen maar in het opgeheven ministaatje veranderde er al die jaren - bijna halsstarrig - niets.

Tot afgelopen donderdag. 'Slecht nieuws deze week', mailt Müller. 'Mv Paffen, Agnes Alwine is op 26.10.2016 overleden!'

De tot dan toe oudste Moresnetter van geboorte is van ouderdom gestorven, en zaterdag in Kelmis, hartje Moresnet, begraven, bevestigt haar kleinzoon Alex Classen. Tot zijn verontwaardiging was er niemand van de gemeente aanwezig. "Gelukkig heeft de pastoor er tijdens de dienst nog aan gerefereerd dat ze één van de allerlaatste nog levende Moresnetters was", zegt hij.

Voor de familie is het gebrek aan belangstelling grievend omdat hun moeder, grootmoeder en overgrootmoeder zich erg bewust was van haar bijzondere afkomst. Voor wie haar thuis, of het laatste jaar in het vlakbij gelegen verpleeghuis St. Joseph opzocht, frommelde ze steevast haar identiteitskaart uit een zwarte portefeuille. Neutral-Moresnet, het stond er echt, vlakbij haar geboortedatum: 19-10-1913.

Wie een beetje op de hurken ging zitten en naar de geschiedenis vroeg, toverde een glimlach op haar gezicht. Moresnet Neutre, klonk het dan, das war schön. Tot op hoge leeftijd herinnerde ze zich dat ze in de 'neutrale tijd' in een kuil was gevallen, ontstaan als gevolg van de zinkwinning, reden voor het ontstaan voor Neutraal Moresnet.

Tijdens een bezoek van Trouw in 2009 liet ze op haar elleboog een kras zien: het laatste Moresnetlitteken. Eind december was ze nog fit genoeg om haar beide ellebogen hoog in de lucht te houden, maar het litteken was verdwenen, uitgewist door de tijd. Tot ruim na haar honderdste verjaardag had ze samen met haar zoon Henry in haar eigen woning in het centrum van het slaperige Kelmis op de eerste verdieping gewoond.

Als iemand aanbelde, keek ze parmantig uit het raam. Was alles in orde? Dan liet ze een oude sleutel aan een touw zakken, om boven bij de trap het bezoek op te wachten.

Voor burgemeester Goebbels had ze geen goed woord over. Dat hij niet op haar honderdste verjaardag was gekomen, vond ze een blamage. Verschrikkelijk inderdaad, zei Goebbels toen Trouw hem de klacht twee jaar geleden voorlegde. "Een tragedie. Ik was op vakantie. Hoe heeft dit kunnen gebeuren?"

Goebbels kende mevrouw Hackens-Paffen ook nog eens heel goed, zei hij destijds. Omdat hij uit de streek komt, kocht hij vroeger butagas in haar winkeltje. Toch ging het ook nu weer mis. Opnieuw jammer, zegt Goebbels, nog altijd burgemeester en inmiddels druk met de verbouwing van het nieuwe museum over Neutraal Moresnet. "Omdat het verpleeghuis, waar ze tot op het laatst woonde in een naburige gemeente staat, hoorde ik pas gisteren via mijn vrouw over haar overlijden", zegt hij. "Had ik het eerder geweten, dan had ik uiteraard van mij laten horen."

De gemeente Kelmis dacht eraan haar identiteitskaart te bewaren, voor in het museum. Er moest dan wat 'gefoefeld' worden, want officieel dient zo'n document vernietigd te worden. Maar ook dat liep spaak, want vanwege haar overlijden in de naburige Waalse gemeente Plombières, moest de ID-kaart daar worden ingeleverd. Navraag bij Thierry Wimmer, burgemeester aldaar, wijst uit dat het artefact intussen reglementair is vernietigd. "Ik had wel gehoord dat er een 103-jarige was overleden", zegt hij. "Maar ik wist niet dat het één van de laatste nog levende Moresnetters was. Ik heb het vandaag uitgezocht, en men heeft helaas gedacht dat het een gewone Belgische identiteitskaart was."
Kwieke vrouw

Blijft als enige over Catharina Meessen (102), de laatste, levende Moresnetter en oudste van tien kinderen. Sinds 1945 woont ze onafgebroken in hetzelfde huis, ook in Kelmis. Haar dochter Anne (67), met wie ze samenleeft, liet eerder weten dat ze het nooit over Moresnet had en het niet interessant vond dat ze tot de laatsten behoorde. Interviews waren niet aan de orde. Goebbels die haar honderdste verjaardag wél had bezocht, trof een kwieke vrouw, zegt hij.

Haar neef Daniël François (42) voelt er weinig voor om het verhaal verder in te kleuren. "Het enige dat ik zeggen wil is dat ze nooit klaagt en haar leven gewoon leeft. Dat ze inmiddels de laatste, nog levende inwoner van Neutraal Moresnet is, verandert voor haar niets."