Huishoudens met een elektrische auto en een slimme elektriciteitsmeter kunnen honderden euro's per jaar gaan bijverdienen. Landelijk netbeheerder Tennet heeft een platform ontwikkeld waarmee miljoenen Europese particulieren actief kunnen worden op de elektriciteitsmarkt. Het wordt vanaf vandaag geïntroduceerd in Nederland, Duitsland, Zwitserland en Italië, en naar verwachting volgen er meer landen.

Met de opkomst van elektrische auto's en zonnepanelen bij particulieren ontstaan in Europa miljoenen extra potentiële energiehandelaren. Zij kunnen hun auto-accu's laten opladen als er een overschot is en leeg laten trekken bij een tekort.

Het platform moet op termijn het Europese elektriciteitsnetwerk stabiel houden zonder de hulp van kolen- en gascentrales. Naarmate landen meer gebruik gaan maken van zon en wind voor de elektriciteitsvoorziening, is er ook meer back-up nodig voor de momenten waarop het niet waait en het bewolkt is. Met de afbouw van kolencentrales en de wens om op termijn ook gascentrales te sluiten, wordt een alternatief steeds belangrijker.

De afgelopen jaren is hier lokaal al mee geëxperimenteerd. Het grote probleem bij deze elektriciteitshandel is de administratieve afhandeling. Hiervoor heeft Tennet nu een oplossing gevonden met de ontwikkeling van een platform dat gebruik maakt van blockchain-technologie. Dat houdt in dat de verzamelde gegevens niet door derden veranderd kunnen worden en goed beveiligd zijn.

Het platform met de naam Equigy is volgens directeur en initiatiefnemer René Kerkmeester "de pizzabodem" waar deze nieuwe Europese energiehandel op gebouwd wordt. "Nu communiceren we maar met een paar grote energiecentrales, straks gaat het om miljoenen auto's, batterijen, warmtepompen en zonnepanelen die aan het energiesysteem gekoppeld worden. Het blockchain-platform zorgt ervoor dat we precies weten wie wat gedaan heeft, zodat we dat netjes af kunnen rekenen."

Via een app bepaalt de automobilist hoeveel accucapaciteit er gebruikt mag worden voor de stabilisatie van het elektriciteitsnet. De accu hoeft dus niet helemaal leeg te gaan; je kunt er gewoon mee rijden als je dat wilt. De slimme elektriciteitsmeter in huis en de autofabrikant verzamelen gegevens over de hoeveelheid elektriciteit die geladen of geleverd wordt. Deze data worden verzameld via het Equigy-platform.

Het Nederlandse energiebedrijf Vandebron experimenteert op kleine schaal al met een balanssysteem in samenwerking met Tesla. Nissan, BMW en Fiat-Chrysler werken mee aan dit project door hun elektrische auto's geschikter te maken om ook elektriciteit terug te geven. Kerkmeester verwacht dat de uitwisseling van elektriciteit ook onderdeel wordt van veel leasecontracten voor elektrische auto's.

Energiebedrijven maken op basis van allerlei gegevens, zoals de weersverwachting en de verwachte productie van fabrieken, een voorspelling van de vraag naar elektriciteit voor de volgende dag. Op die dag vinden er correcties plaats, als er meer of minder elektriciteit verbruikt of geproduceerd wordt dan verwacht.

Duitsland had bijvoorbeeld de afgelopen jaren regelmatig een overschot aan elektriciteit uit windmolenparken op de Noordzee. Dat was vaak op zondagen, als het hard waaide en de industrie stillag. De prijs wordt dan negatief, net als nu in de coronacrisis geregeld gebeurt.

Die elektriciteit moet wel ergens heen. Gespecialiseerde bedrijven - aggregators - zoeken daar tegen betaling een afnemer voor. Noodaccu's van ziekenhuizen en grote computerservers kunnen worden opgeladen.

Er kan ook een tekort ontstaan aan elektriciteit, bijvoorbeeld omdat het niet of nauwelijks waait en het bewolkt is. De aggregators zorgen dan dat er snel meer geproduceerd wordt, doordat gascentrales bijvoorbeeld een tandje bijzetten. Deze reservecapaciteitsmarkt wordt nu ook toegankelijk voor particulieren.

Volgens bestuursvoorzitter Manon van Beek van Tennet kan door deze ontwikkeling het elektriciteitsnetwerk in 2030 stabiel gehouden worden zonder de back-up van gascentrales. Deelname van de helft van de 1,5 miljoen elektrische auto's - die er tegen die tijd naar verwachting rondrijden - is genoeg om het net in balans te houden. De honderden miljoenen euro's die Tennet jaarlijks in Nederland kwijt is aan het balanceren van de elektriciteitsmarkt gaan dan niet naar grote energiebedrijven, maar naar particuliere huishoudens.

Ook Equigy is niet immuun voor de coronacrisis. Deelnemende autofabrikanten als Nissan en BMW krijgen harde klappen en de elektriciteitsprijs is steeds vaker negatief. Aan de ene kant neemt de vraag naar elektriciteit af doordat veel fabrieken hun productie hebben stilgelegd, tegelijkertijd neemt de productie toe omdat het veel en hard heeft gewaaid en de zon al wekenlang volop schijnt.

De enorme schommelingen op de energiemarkt onderstrepen volgens Tennet de noodzaak van het project. Want hoe grilliger vraag en aanbod variëren, hoe meer mogelijkheden de netbeheerder nodig heeft om het net in balans te houden. Energiedeskundigen denken dat de ervaringen die nu met prijsschommelingen worden opgedaan onderdeel worden van 'het nieuwe normaal'.