Onderzoekers weten allang dat zand drukbevolkt is. Maar hoeveel organismen er precies op zandkorrels te vinden zijn? Dat was onduidelijk. Maar in het blad ISME Journal komen onderzoekers nu met het verlossende antwoord. En het is indrukwekkend. Elke zandkorrel blijkt tussen de 10.000 en 100.000 micro-organismen te bevatten.

Het zijn indrukwekkende cijfers. Maar minstens zo indrukwekkend is de diversiteit. “We ontdekten duizenden verschillende soorten bacteriën op elke individuele zandkorrel,” vertelt onderzoeker David Probandt.
“In feite heeft elke zandkorrel dus dezelfde fundamentele populatie en infrastructuur”

Probandt en collega’s bestudeerden zandkorrels uit het zuidelijke deel van de Noordzee, nabij het eiland Helgoland. Sommige bacteriesoorten en -groepen bleken op vrijwel elke bestudeerde zandkorrel voor te komen. Andere bacteriën werden enkel op bepaalde plekken op zandkorrels aangetroffen. “Meer dan de helft van de bewoners op alle zandkorrels is hetzelfde. We nemen aan dat deze kerngemeenschap op alle zandkorrels ongeveer dezelfde functie heeft. In feite heeft elke zandkorrel dus dezelfde fundamentele populatie en infrastructuur. We kunnen dan ook veel leren over de bacteriële diversiteit van zand in het algemeen door naar één zandkorrel te kijken.”

Het onderzoek wijst verder uit dat bacteriën zich niet uniform over zandkorrels verspreiden: ze blijken zich met name in spleetjes en kuiltjes in de zandkorrels op te houden. “Ze zijn daar goed beschermd,” legt Probandt uit. “Wanneer het water rond de zandkorrels stroomt, en de zandkorrels rond vliegen en tegen elkaar aanwrijven, zitten de bacteriën veilig in die kuiltjes.” Daar zijn ze waarschijnlijk ook goed beschermd tegen roofdieren die het oppervlak van de zandkorrels afspeuren naar voedsel.

De bacteriën op de zandkorrels zitten niet stil. Ze verwerken bijvoorbeeld koolstof en stikstof dat in het omringende water zit. In die zin doet het zand – met die duizenden bewoners – dienst als een soort filter. Veel van de elementen die in de zandbodem spoelen, komen niet meer terug. “Het maakt niet uit aan welke omstandigheden de bacteriële gemeenschap op een zandkorrel wordt blootgesteld: er is – dankzij de grote diversiteit binnen de kerngemeenschap – altijd wel iemand die de substanties uit het omringende water kan verwerken.”
Foto