De hardste dreun werd drie jaar geleden al uitgedeeld. Oekraïense gelovigen braken toen met de Russisch-orthodoxe kerk. Dit jaar mogen ze met kerst ook de westerse kalender aanhouden. Het feest valt dan op 25 december, twee weken eerder dan in Rusland. Oekraïne geeft hiermee opnieuw het signaal af: wij volgen Moskou niet meer.

Veel gelovigen in Oekraïne en Rusland weten niet beter: het kindeke Jezus werd op 7 januari in een kribbe gelegd. In het westen volgen we de gregoriaanse kalender, maar de Russisch-orthodoxe kerk houdt nog de juliaanse kalender aan. Er zit tussen beide kalenders dertien dagen verschil.

De discussie om op 25 december kerst te vieren speelt al een aantal jaar in Oekraïne, maar sinds de oorlog is de steun hiervoor flink gegroeid. Het is een manier om de breuk met de Russisch-orthodoxe kerk duidelijk te maken, zegt Ruslandkenner Hubert Smeets.

Die breuk ontstond in 2019 toen bisschoppen een eigen Oekraïens-orthodoxe kerk oprichtten. De kerk kreeg internationale erkenning na goedkeuring van een belangrijk geestelijk leider. Honderden parochies stapten over. Het was een ingrijpende stap. Het betekende dat ze niet langer onder het gezag stonden van Moskou.

Dat was nou precies de bedoeling van de Oekraïense bisschoppen. Aan het hoofd van de Russisch-orthodoxe kerk staat namelijk patriarch Kirill. "En deze Kirill doet wat Poetin wil", zegt Smeets.

Kirill schaarde zich achter de Russische president en steunt de oorlog openlijk. "Ga dapper je militaire plicht vervullen", zei hij in een toespraak. "En onthoud dat als je je leven geeft voor je land, je bij God zal zijn in zijn koninkrijk."

De kerk speelt namelijk een rol in de mobilisatie van de troepen en dient ook om soldaten te motiveren. "Dat moet je niet onderschatten", zegt Colijn. "Russen hebben veel vertrouwen in de kerk."

Aan het begin van de oorlog werd geroepen dat Russische soldaten in Oekraïne vechten om het land te denazificeren. Dat verhaal is de laatste weken naar de achtergrond geschoven.

Propagandisten op de Russische televisie hebben het nu over desatanisatie en het Russische leger vecht in Oekraïne om de antichrist te bestrijden. Kirill zou Poetin zelfs 'hoofd duivelsuitdrijving' hebben genoemd.

Dat religie een rol speelt in het conflict liet Poetin in februari al weten. "Oekraïne maakt deel uit van onze spirituele ruimte," zei hij in een tv-toespraak, drie dagen voordat de tanks Oekraïne binnenreden.

Hij doelt daarmee op het jaar 988, toen Vladimir van Kiev zijn volk tot christenen doopte. Vladimir heerste toen over delen van wat nu Oekraïne, Belarus en Rusland is. De oorsprong van de Russisch-orthodoxe kerk ligt dus in Kiev.

"Het is een ijkmoment in het denken van Poetin", zegt Smeets. Volgens Poetin zijn Oekraïners en Russen met elkaar verbonden: ze horen bij elkaar, als een volk. De breuk met de Russisch-orthodoxe kerk past daar niet bij.

Het is Poetin geweest die de Russische-orthodoxe kerk dicht bij de overheid heeft geplaatst. "Het is voor Oekraïners precies de reden om de kerk nu op een zo'n groot mogelijke afstand te zetten", zegt Colijn.

Kerst mag daardoor twee weken opgeschoven worden, naar een in het westen heel bekende datum: 25 december.