Ons leven staat op zijn kop. En dat blijft ook nog wel even zo.

Het is een vraag die velen – zeker na de persconferentie van gisterenavond waarin de huidige coronamaatregelen nog eens met een kleine maand verlengd werden – bezighoudt. Hoelang gaat dit alles nog duren? Er zijn maar weinig virologen die daar op dit moment harde uitspraken over willen doen. Maar met behulp van modellen kunnen we wel concluderen dat veel van de maatregelen die we nu noodgedwongen omarmd hebben, nog geruime tijd gehandhaafd moeten worden om het virus er écht onder te krijgen. Dat blijkt uit een onderzoek, uitgevoerd aan de Stanford University.

In de afgelopen weken hebben we verschillende grafieken voorbij zien komen, waarmee men de veelgehoorde kreet ‘flattening the curve‘ illustreerde. De grafieken lieten zien dat de toename van het aantal besmettingen en ziekenhuisopnames flink werd afgeremd als we afstand van elkaar houden en het virus minder mogelijkheden bieden om van mens op mens over te springen.

Deze aanpak werkt. Maar wanneer kunnen we weer terug naar hoe het was? Wanneer kunnen de scholen weer open? En wanneer kunnen we weer uit eten of een verjaardag vieren? “Wij wilden na gaan denken over hoe onze reactie er op lange termijn uit zou moeten zien,” vertelt bioloog Erin Mordecai, verbonden aan Stanford University. “We zijn namelijk bang dat het virus zich weer heel snel gaat verspreiden als we de maatregelen opheffen.”

De modellen die Mordecai en collega’s gebruikten, onderschrijven die angst. “Het is duidelijk dat als we social distancing gedurende een korte of iets langere periode – enkele weken tot maanden – omarmen en vervolgens alle beperkingen weer opheffen, we mogen verwachten dat het virus weer aan een opmars begint, omdat veel mensen er nog steeds vatbaar voor zijn.” Sterker nog: elke keer wanneer de onderzoekers de beschermende maatregelen in hun modellen van de één op de andere dag lieten vallen, kwam het virus zo hard terug dat het er in werkelijkheid toe zou leiden dat zorgstelsels ernstig overbelast raken.

Het is een vrij ontnuchterende conclusie. We hebben de maatregelen die zo’n grote impact hebben op ons leven, onze financiële situatie, de economie, etc. nog wel een tijdje nodig. En niet alleen de modellen voorspellen dat, zo benadrukt Mordecai. De geschiedenis doet dat ook. “We zagen het tijdens de griepepidemie in 1918 toen Amerikaanse steden de beperkingen na drie tot acht weken weer ophieven en het aantal griepbesmettingen een tweede piek bereikte. Tijdens die pandemie werd ongeveer een derde van de wereldbevolking geïnfecteerd en overleden 50 miljoen mensen. Om een heropleving van COVID-19 te voorkomen, moeten we meerdere interventies gedurende een langere periode – 12 tot 18 maanden of meer – doorvoeren, tot er wereldwijd effectieve behandelingen en/of vaccins beschikbaar zijn.”

Overigens wil dat niet zeggen dat de lockdown zoals veel landen die nu kennen – of de intelligente variant zoals Nederland nu nastreeft – ook gedurende al die maanden moet blijven gelden. Een alternatieve aanpak is wat onderzoekers de ‘lichtschakelaar-methode’ noemen. Hierbij wordt een overbelasting van het zorgstelsel voorkomen door de social distancing-maatregelen afwisselend aan te scherpen en weer iets te versoepelen. Dan krijg je dus een scenario waarin je de maatregelen bijvoorbeeld drie weken lang handhaaft en dan weer drie weken lang versoepelt, om ze daarna weer te omarmen, etc. Of je laat je leiden door data en versoepelt de maatregelen bijvoorbeeld als het aantal nieuwe ziekenhuisopnames onder een bepaalde grens komt en scherpt ze weer aan als het aantal ziekenhuisopnames boven een bepaalde grens komt. In zo’n situatie kun je je leven weer enigszins oppakken, maar tegelijkertijd het virus onder bedwang houden.

Het onderzoek van Mordecai en collega’s is in lijn met wat ook Britse onderzoekers eerder deze maand in dit onderzoek concludeerden. In die studie stelden de onderzoekers eveneens dat het virus waarschijnlijk spoedig en op grote schaal toeslaat als we de maatregelen gericht op het beperken van de verspreiding ervan, laten varen. En daarom lijkt het noodzakelijk om de maatregelen te omarmen tot een vaccin voorhanden is. En dat kan nog wel achttien maanden of langer op zich laten wachten, zo stellen deze onderzoekers. Ook zij halen de ‘lichtschakelaar-methode’ aan, maar stellen dat het loslaten van de social distancing-maatregelen in ieder geval tot een vaccin voorhanden is, altijd van korte duur zal zijn.

De boodschap van wetenschappers is dus vrij somber; we zijn er nog lang niet. Misschien dwalen je gedachten nu af naar China en Zuid-Korea: landen die al veel eerder een piek in het aantal besmettingen bereikten, social distancing-maatregelen troffen en inmiddels bezig zijn om deze af te bouwen. Als het daar kan, kan het toch hier ook? Met die vraag leggen we de vinger echter direct op de zere plek. Want het is nog veel te vroeg om te concluderen dat de Chinese en Zuid-Koreaanse aanpak werkt. Ja, beide landen zijn er met behulp van social-distancing-maatregelen in geslaagd het virus te onderdrukken. Maar wat er op lange termijn voor nodig is om het virus onder controle te houden en of beide landen op dit moment nog wel voldoende doen om een tweede piek in het aantal besmettingen te voorkomen, is onduidelijk.

Voor nu lijkt het verstandig ons erop in te stellen dat ons leven nog wel een tijdje door het coronavirus gedicteerd zal worden. Wat ons bij een volgende vraag brengt: kun je dat van mensen vragen? En nog veel belangrijker: blijven zij ook naar de adviezen luisteren? “Het is niet zeker dat onderdrukking van het virus op lange termijn gaat werken,” zo schrijven Britse onderzoekers. “Nog niet eerder is er een op de gezondheid gerichte interventie met zo’n verstorend effect op de maatschappij, gedurende zo’n lange periode omarmd. Hoe populaties en samenlevingen daarop gaan reageren, blijft onduidelijk.”

Wat ondertussen wel duidelijk is, is dat met het nieuwe coronavirus niet te spotten valt. Wereldwijd zijn inmiddels meer dan 700.000 mensen met het virus besmet en meer dan 40.000 mensen zijn door toedoen van het virus overleden. Ziekenhuizen stromen vol en IC’s zijn overbezet. Het is nog steeds lastig te bevatten dat dit virus pas een paar maanden geleden op oorlogspad ging en inmiddels een groot deel van de wereld heeft lamgelegd. Deskundigen zijn er desalniettemin van overtuigd dat deze oorlog gewonnen kan worden. Maar niet zonder dat we daar iets voor over hebben. En – zo wordt steeds duidelijker – niet in een paar weken of maanden tijd.