NIJMEGEN - Vorig weekeinde onderzocht de Nijmeegse politie het gerucht dat een man met een hiv-spuit rond zou lopen. Maar er zijn veel meer broodjeaapverhalen die geregeld terugkeren. Een top tien.

Krijtkrabbels op de muur naast de voordeur afkomstig van inbrekers met als geheime boodschap 'hier is iets te halen’. Stukjes gebakken spons in de straat om honden mee te vergiftigen. Drugshandelaars die stiekem de knoppen uit hortensia’s knippen om daar goedkoop psychedelische middelen mee te brouwen. ,,Als het fysiek kan, is het heel moeilijk om te bewijzen dat het niet gebeurd is. Maar het zijn verhalen die steeds weer terugkeren”, vertelt nepnieuws-onderzoeker Peter Burger van de Leidse universiteit. En dat is niet zonder reden.

Vorig weekend ging de Nijmeegse politie na wat er waar was van het verhaal dat er in het Nijmeegse uitgaansleven mensen rond zouden lopen met een spuit met hiv. Het gerucht ging dat willekeurige mensen tijdens het stappen een prikje hadden gevoeld en eenmaal thuis een briefje in tas of jas hadden aangetroffen met de boodschap ‘welkom bij de hiv-familie'. Waarna na een bezoek aan de huisarts ook daadwerkelijk het aids-veroorzakende virus was aangetroffen.

De politie kreeg er meerdere meldingen over, maar vond geen enkele aanwijzing dat het ook echt was gebeurd. Terwijl op sociale media toch echt verhalen rondgingen met letterlijke teksten als ‘is gisteren bij een meisje in Nijmegen gebeurd'.

Het is een om de zoveel jaar terugkerend verhaal. Zoals er zoveel zijn die geregeld opduiken en die soms al wel een eeuw oud zijn. Burger is er op gepromoveerd en heeft een hele collectie. ,,De reden dat ze niet verdwijnen en steeds weer terugkomen is dat mensen bij die verhalen het gevoel hebben ‘je weet maar nooit'. Ze gaan er van uit dat het vertellen er van een nuttige waarschuwing is: ‘kijk uit als je uitgaat', uitgedrukt in een extreem verhaal.”

Burger heeft bij veel verhalen geprobeerd om bij degene terecht te komen die het als eerste heeft verteld. Dat is eigenlijk niet mogelijk. ,,Je beland op een dood spoor omdat het alleen maar een andere versie van een oud verhaal is.”

Wanneer dergelijke verhalen opduiken, is moeilijk te voorspellen. ,,Maar als er een ramp of aanslag is, komt geregeld weer het verhaal op van ‘de dankbare terrorist’.” Dat is een van de tien verhalen (zie hieronder) die volgens Burger geregeld terugkeren.

De verhalen raken weer op de achtergrond zodra de nieuwsaanleiding verdwijnt. Of als de media er aandacht aan besteden en duidelijk wordt dat het broodjeaapverhalen zijn. ,,Maar ze blijven altijd wel ergens sluimeren.”

De top tien van broodjeaapverhalen:
1. Witte busjes

Kinderlokkers die rondrijden in busjes, en die busjes zijn meestal wit. De busjes zijn al op talloze plekken gezien, maar in geen van deze gevallen zijn kinderen ontvoerd of misbruikt. De politie heeft het volgens Burger al over een ‘wittebusjessyndroom’.

2. Dieventekens

Bargoense tekens op je huis, geheime symbolen waarmee inbrekers elkaar vertellen waar het meest te halen valt. Er zijn tekens voor ‘vrouw alleen’, ‘reeds bestolen’, ‘breedbeeldtelevisie’. Maar er is nog nooit een inbreker betrapt met een krijtje op zak.

3. Orgaanroof

Kris en Lisanne, de Nederlandse twintigers vermist werden in Panama, waren het slachtoffer geworden van orgaanroof, speculeerde het AD. Ze zouden zijn meegegaan met iemand die zich voordeed als taxichauffeur, zijn verdoofd en beroofd van vitale organen. Het verhaal was gebaseerd op geruchten die in die regio al een jaar of dertig jaar de ronde doen, stelt Burger. En werd gerectificeerd.

4. Gebakken spons

Hondenbezitters die op steeds meer plaatsen vergiftigde brokjes aantreffen, zelfs in hun achtertuinen. De politie is er van overtuigd dat het gaat om resten van vuurwerk – ook niet gezond voor honden, maar geen gevolg van boze opzet. Een gaaf voorbeeld van massawaan, vindt Burger.

5. Dankbare terrorist

Een moslim die zijn portemonnee verliest en degene die hem terugbezorgt als dank een waarschuwing geeft: blijf in de week voor kerst weg uit het centrum van Sydney. Het verhaal over de dankbare terrorist wordt volgens Burger al honderd jaar verteld in tijden van angst voor oorlog en terreur.

6. Ontvoerde pinguïn

Er zijn ook leuke verhalen: begeleiders van een groep verstandelijk gehandicapten schrikken als ze aan het einde van een uitje naar Artis iemand uit de groep kwijt zijn. Ze vinden hem terug, met een natte broek en een stinkende rugzak en hij wil niet zeggen wat er is gebeurd. Als hij thuis wat lang onder de douche staat, gaan ze kijken en treffen ze hem onder de douche aan met een pinguïn. Was in 2006 een hit op internet en bij verjaardagsfeestjes, maar haalde al in 1977 een Engelse krant.

7. Gestolen grootmoeder

Een vrouw overlijdt in Spanje waar ze met dochter en schoonzoon op vakantie is. Het stel wil de rompslomp met de autoriteiten ontlopen en haar op de achterbank naar huis vervoeren. Bij een wegrestaurant ter hoogte van Parijs wordt de auto gestolen. Nooit meer teruggezien, net als grootmoeder.

8. Poedel in magnetron

Een vrouw in de Verenigde Staten stopt haar hondje na het baden in de magnetron om te drogen. Dat overleeft het dier niet. Ze spant een rechtszaak aan omdat daar in de gebruiksaanwijzing niet voor gewaarschuwd werd en ontvangt miljoenen aan schadevergoeding. Er bestaat volgens Burger ook een veel oudere versie van, met een kat in een houtgestookte oven.

9. Zwangere wielrenner

Een wielrenner probeert de dopingcontrole te misleiden door schone urine van zijn vrouw in te leveren. De uitslag: u hebt geen doping gebruikt maar bent wel zwanger.

10. Wraak van de kangoeroe

In Australië rijden toeristen met hun camper een overstekende kangoeroe aan. Het dier is versuft, toeristen grijpen hun kans en trekken hem een jasje aan en zetten het dier een hoedje op om een vervolgens een leuke selfie te maken. De kangoeroe komt weer bij zijn positieven komt en hopt er vandoor, met hoedje en jasje, waarin nog de autosleutels zitten.